Doğum sonrası yarı zamanlı çalışma hakkı

Sosyal Güvenlik Uzmanı Bünyamin Esen ile çalışan kadınları hamilelik ve doğum sonrası yasal haklarına ilişkin yaptığımız röportajı 3 gündür bu köşede sizlerle buluşuyor. Röportajın bugünkü bölümü kadınların doğum sonrası işe dönüş süreçlerine ilişkin haklarından oluşuyor. Özellikle son zamanlarda çokça merak edilen yarı zamanlı çalışma şartlarının detayları Bünyamin Esen anlattı.

Röportajın pazartesi ve salı günü yayınlanan bölümlerine yazının sonundaki linklerden ulaşabirsiniz. Buyrum devam edelim...

Doğum sonrası ücretsiz izin hakkı nasıl düzenlenmiştir?

Bünyamin ESEN: Doğum sonrası verilen analık hâli izninin bitiminden itibaren çocuğunun bakımı ve yetiştirilmesi amacıyla ve çocuğun hayatta olması kaydıyla kadın işçiye birinci doğumda altmış gün, ikinci doğumda yüz yirmi gün, sonraki doğumlarda ise yüz seksen gün süreyle haftalık çalışma süresinin yarısı kadar ücretsiz izin verilmesi zorunludur.

Çoğul doğum hâlinde bu sürelere otuzar gün eklenir. Çocuğun engelli doğması hâlinde bu süre üç yüz altmış gün olarak uygulanır. Üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen kadın veya erkek işçilere istekleri hâlinde ayni izin verilmektedir.

Bu öngörülen süreler işçinin sağlık durumuna ve işin özelliğine göre doğumdan önce ve sonra gerekirse artırılabilir. Bu süreler hekim raporu ile belirtilir.

Bu sürelerde işverenler yarım maaş öderler, zira işverenin çalışılmayan süreler için ücret ödeme yükümlülüğü genel prensip olarak yoktur.

Öte yandan, isteği halinde kadın işçiye, onaltı haftalık sürenin tamamlanmasından veya çoğul gebelik halinde onsekiz haftalık süreden sonra altı aya kadar tam zamanlı olarak ücretsiz izin de verilmesi gerekmektedir. Bu izin, üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinme hâlinde eşlerden birine veya evlat edinene de verilmektedir.

Yani işçi doğum sonrası isterse yarım zamanlı isterse tam zamanlı izin hakkına sahiptir.

Bu sürelerde işverenlerin ücret ödeme yükümlülüğü yoktur. Ancak bu izinleri vermeleri kanun gereğince zorunludur. Bu izinleri vermeyen işverenlere 2018 yılı için işçi başına 1853 Lira para cezası uygulanır.

Doğum sonrası yarı zamanlı- tam maaşlı çalışma hakkı nasıl uygulanıyor?

Bünyamin ESEN: Bu saydığımız izinlerin bitiminden sonra mecburi ilköğretim çağının başladığı tarihi takip eden aybaşına kadar bu maddeye göre ebeveynlerden biri kısmi süreli çalışma talebinde bulunabilme hakkı vardır. Buna biz halk arasında yarı zamanlı çalışıp tam maaş alma diyoruz.

Bu talep işveren tarafından karşılanmak zorundadır ve işveren için geçerli fesih nedeni sayılmaz. Bu hakla kadın işçilere bir pozitif ayrımcılık yapılmıştır.

Bu fıkra kapsamında kısmi süreli çalışmaya başlayan işçi, aynı çocuk için bir daha bu haktan faydalanmamak üzere tam zamanlı çalışmaya dönebilir. Kısmi süreli çalışmaya geçen işçinin tam zamanlı çalışmaya başlaması durumunda yerine işe alınan işçinin iş sözleşmesi kendiliğinden sona erer.

Bu haktan faydalanmak veya tam zamanlı çalışmaya geri dönmek isteyen işçi işverene bunu en az bir ay önce yazılı olarak bildirmelidir.

Ebeveynlerden birinin çalışmaması hâlinde, çalışan eş kısmi süreli çalışma talebinde bulunamaz. Üç yaşını doldurmamış bir çocuğu eşiyle birlikte veya münferiden evlat edinenler de çocuğun fiilen teslim edildiği tarihten itibaren bu haktan faydalanır.

Yarı zamanlı- tam maaşlı düzenine göre çalışan biri ne kadar maaş alacak? Örnekle açıklamanız mümkün mü? Doğum sonrası yarı zamanlı- tam maaşlı çalışanlar maaşlarını nasıl alacaklar?

Bünyamin ESEN: Belirttiğimiz üzere analık izninin bitiminden itibaren sonra mecburi ilköğretim çağının başladığı tarihi takip eden aybaşına kadar bu maddeye göre ebeveynlerden biri kısmi süreli çalışma talebinde bulunabilme hakkı vardır. Bu izin çocuğunun bakımı ve yetiştirilmesi amacıyla ve çocuğun hayatta olması kaydıyla kadın işçiye verilmektedir.

Bu haktan yararlanan işçinin maaşının yarısını işvereni verir. Kısmi süreli çalışan işçinin ücret ve paraya ilişkin bölünebilir menfaatleri çalıştığı süreye orantılı olarak ödenir. Zira işverenlerin çalışılmayan günler için ücret ödeme yükümlülüğü yoktur. Geri kalan yarı maaş işe devlet tarafından karşılanacaktır. Örneğin günlük ücreti 60 TL olan bir işçinin maaşının 30 TL’sini işvereni 30 TL’sini ise devlet karşılamaktadır.

Doğum sonrası yarı zamanlı çalışması kanunen mümkün olmayan sektörler nelerdir?

Bünyamin ESEN: Kısmi süreli çalışma;

a) Özel sağlık kuruluşlarında ilgili mevzuat uyarınca mesul müdür, sorumlu hekim, laboratuvar sorumlusu ve sağlık hizmetinden sayılan işlerde tam zamanlı çalışması öngörülenler tarafından yerine getirilen işlerde,

b) Nitelikleri dolayısıyla sürekli çalıştıkları için durmaksızın birbiri ardına postalar hâlinde işçi çalıştırılarak yürütülen sanayiden sayılan işlerde,

c) Nitelikleri dolayısıyla bir yıldan az süren mevsimlik, kampanya veya taahhüt işlerinde,

ç) İş süresinin haftanın çalışma günlerine bölünmesi suretiyle yürütülmesine nitelikleri bakımından uygun olmayan işlerde,

işverenin uygun bulması hâlinde yapılabilir.

Bu sayılan işler dışındakilerde ise işverenin uygun bulma şartı aranmaksızın kısmi süreli çalışma yapılabilmektedir.

Yarı zamanlı-yarı maaşlı çalışma şartları hangi durumlarda geçerli her çalışan bu haktan yararlanabilir mi?

Ebeveynlerden birinin çalışmaması hâlinde, çalışan eş kısmi süreli çalışma talebinde bulunamaz. Ancak, ebeveynlerden birinin çalışma şartı;

a) Ebeveynlerden birinin sürekli bakım ve tedavisini gerektiren bir hastalığının olması ve bu hastalığın tam teşekküllü hastane ya da üniversite hastanesinden alınacak doktor raporuyla belgelendirilmesi,

b) Velayetin mahkemece eşlerden birine verilmesi hâlinde çocuğun velayetine sahip ebeveynin talepte bulunması,

c) Üç yaşını doldurmamış bir çocuğun münferiden evlat edinilmesi,

hâllerinde aranmaz.

Yarı zamanlı tam maaşlı yâda yarı zamanlı yarı maaşlı çalışmak isteyen kadınlar ne yapmalı, bu durumu işverene nasıl bildirmeli?

Bünyamin ESEN: İşçi yarı zamanlı çalışma talebini işverene yazılı olarak yapmalıdır.

İşçinin kısmi süreli çalışma talebinde, kısmi süreli çalışmaya başlayacağı tarih ile tüm iş günlerinde çalışılacak olması hâlinde çalışmanın başlama ve bitiş saatleri, haftanın belirli günlerinde çalışılacak olması hâlinde ise tercih edilen iş günleri yer almalıdır.

İşçi, eşinin çalıştığına dair belgeyi kısmi süreli çalışma talebine eklemek zorundadır. İşçinin kısmi süreli çalışma talep dilekçesi, işveren tarafından işçinin özlük dosyasında saklanır.

İşveren yarı zamanlı çalışma talebini kabul etmezse ne olur?

Bünyamin ESEN: Doğum sonrası yarı zamanlı çalışma talebinin olumlu karşılanması genel itibariyle zorunludur. Yani, eğer çalışan talep ediyorsa işverenlerin bu izinleri vermesi gerekir, işverene tercih hakkı sunulmamıştır. Ancak bunun bir istisnası vardır: Daha önce saydığımız sektörlerde yarı zamanlı çalışma hakkı işverenin iznine bırakılmıştır.

Usulüne uygun olarak yapılan kısmi süreli çalışma talebi, bildirim tarihinden itibaren en geç bir ay içinde işveren tarafından karşılanmak zorundadır. İşveren; işçiye, talebin karşılandığını yazılı olarak bildirmelidir.

İşveren tarafından süresi içinde işçinin talep dilekçesine cevap verilmemesi hâlinde, talep işçinin dilekçesinde belirtilen tarihte veya bu tarihi takip eden ilk iş gününde geçerlilik kazanır.

Bu izni talep etmiş olmak iş akdinin haklı veya geçerli nedeniyle feshine neden oluşturmayacağı için eğer bu izni istediğiniz için işten çıkartılırsanız da tazminat ve işe iade gibi haklarınız saklıdır.

Çalışan hamile kadınları yasal hakları TIKLAYIN

Çalışan kadınların doğum sonrası yasal hakları TIKLAYIN

facebook.com/obenimannem

instagram.com/obenimannem